Przewodnik po Wrocławiu

W rejonie, gdzie dziś stoi maleńki kościół św. Marcina znajdowała się rezydencja książąt piastowskich. Jeszcze wcześniej, w X w. istniał tu warowny gród wraz z podgrodziem. Archeolodzy odsłonili tu szczątki drewniano ziemnego założenia na planie owalu.

Przełomowe znaczenie w dziejach Ostrowa Tumskiego miało panowanie Bolesława Wysokiego. Książę ten był wnukiem polskiego władcy Bolesława Krzywoustego, zarazem protoplastą tutejszej linii Piastów śląskich. Ojciec Bolesława Wysokiego, Władysław II, wygnany przez swych braci z ojcowizny, znalazł schronienie w u króla niemieckiego Konrada III. W 1163 r., dzięki politycznym zabiegom cesarza Fryderyka Barbarossy, Bolesław Wysoki i jego brat Mieszko Plątonogi powrócili na Śląsk. Na Ostrowie Tumskim Bolesław urządził swą rezydencję.

Najnowsze badania archeologiczno-architektoniczne, prowadzone w podziemnej części budynku klasztornego Sióstr Szkolnych De Notre Dame odsłoniły relikty XII-wiecznej ceglanej rotundy. W starszych opracowaniach interpretowano ją jako kaplicę, do której od strony północno-wschodniej przylegała czworoboczna rezydencja książęca. Badania wykazały jednak, że rotunda jest starsza od budowli czworobocznej i w związku z tym jest mało prawdopodobne, by pełniła wyłącznie funkcję sakralną. Budowla stanowić mogła rezydencję Bolesława Wysokiego. Fundament budowli stanowiło 18 filarów o rzucie trapezoidalnym, połączonych arkadami. Pośrodku znajdował się jeden kolisty filar. Relikty dwóch filarów obwodowych i filara centralnego zostały wyeksponowane w podziemiach klasztoru dla zwiedzających. Warto zatrzymać się na chwilę przy nich i pokontemplować minione dzieje..

Na Ostrowie Tumskim rezydowali kolejni władcy lokalnej linii Piastów: Henryk I Brodaty, Henryk II Pobożny, Henryk III Biały. Relikty zamku, spoczywające dziś w podziemiach klasztoru, owiane są legendą o dobroczynnej działalności św. Jadwigi śląskiej, żony Henryka I Brodatego.

Henryk III otoczył zamek ceglanymi murami obronnymi. Fragmenty tych umocnień możemy oglądać w podziemiach klasztoru.

Największa przebudowa zamku miała miejsce w 2 połowie XIII w., w czasach kiedy księstwem wrocławskim władał Henryk IV Probus. Książę ten był najwybitniejszym, obok Henryka I Brodatego, księciem wrocławskim. W niespokojnych czasach, gdy ziemie polskie pogrążone były w rozbiciu dzielnicowym, władca ten zdołał zjednoczyć w swych rękach znaczną ich część. Sięgnął po ziemię sandomierską i tron krakowski. Plany pozyskania w Stolicy Apostolskiej korony królewskiej przerwała przedwczesna śmierć władcy. Spoczął pochowany w ufundowanym przez siebie kościele św. Krzyża na Ostrowie Tumskim..

Przebudowa zamku na Ostrowie Tumskim przez Henryka IV polegała na powiększeniu części mieszkalnej, znajdującej się w północnej części założenia i wzniesieniu w południowej części kaplicy grobowej. Relikty zamku z tych czasów możemy podziwiać w podziemiach klasztoru.

Następcy Henryka IV Probusa rezydowali w zamku znajdującym się na lewym brzegu miasta, tam, gdzie dziś stoi gmach główny Uniwersytetu Wrocławskiego. Stary zamek na Ostrowie Tumskim stopniowo tracił na znaczeniu. Wreszcie od 1315 r. wyspa przeszła całkowicie pod jurysdykcję kościoła katolickiego. Mieszkali tu kanonicy kapituły świętokrzyskiej, którzy z czasem przystąpili do rozbiórki dawnego zamku książęcego i wzniesienia na jego miejscu nowej zabudowy. Znaczne partie murów, znajdujące się w podziemiach i na parterze klasztoru pochodzą z czasów użytkowania dawnego zamku przez kanoników świętokrzyskich.

Podziemia klasztoru Sióstr De Notre Dame kryją jeszcze wiele tajemnic. Potrzeba dalszych badań. Wrocław mógłby mieć podziemną trasę turystyczną, na wzór krakowskiego Wawelu Zaginionego czy też nowoczesnego traktu podziemnego, który wiedzie przez krakowskie średniowieczne kramy bogate. Mielibyśmy wiele do pokazania, zwłaszcza, gdyby połączyć podziemną trasą relikty książęcego zamku z pozostałościami po późnoromańskiej kaplicy z absydami, znajdującej się pod ziemią po północnej stronie kościoła św. Marcina, tuż po drugiej stronie ulicy.*